سرویس سیاسی «فردا»: سند چشم‌انداز بیست ساله که آبان ماه سال 1382 از سوی رهبر انقلاب به سران قوا ابلاغ شد تا از سال 1384 اجرایی گردد، در اصل ترسیم افق چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در سال 1404 (2025 میلادی) است که از جهات مختلف حائز اهمیت است. اهمیت این سند از اینجا روشن می‌شود که بعد از قانون اساسی، مهم‌ترین سند مکتوب کشور تلقی شده و ابعاد مختلف را در خود جای داده است. حوزه‌های سیاسی، دیپلماسی، فرهنگ و اجتماع، بهداشت، آموزش و فناوری و ... همه در این سند جای دارند و با بررسی‌های عمیق و مختصات‌یابی وضعیت فعلی و گذشته کشور، تدوین شده است.
جامعه ایرانی در افق این چشم‌انداز این‌گونه ترسیم شده است:
:: توسعه يافته، متناسب با مقتضيات فرهنگي، جغرافيايي و تاريخي خود، متکي بر اصول اخلاقي و ارز شهاي اسلامي، ملي و انقلابي، با تاکيد بر مردم سالاري ديني، عدالت اجتماعي، آزاد يهاي مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان ها و بهره مندي از امنيت اجتماعي و قضايي.
:: برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متکي بر سهم برتر منابع انساني و سرماي هي اجتماعی در توليد ملي.
:: امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعي مبتني بر بازدارندگي همه جانبه و پيوستگي مردم و حکومت.
:: برخوردار از سلامت، رفاه، امنيت غذايي، تامين اجتماعي، فرص تهاي برابر، توزيع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، تبعيض و بهر همند از محيط زيست مطلوب.
:: فعال، مسئوليت پذير، ايثارگر، مومن ، رضاي تمند، برخوردار از وجدان کاري، انضباط، روحيه ي تعاون و سازگاري اجتماعي، متعهد به انقلاب و نظام اسلامي و شکوفايي ايران و مفتخر به ايراني بودن.
:: دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه ي آسياي جنوب غربي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و کشورهاي همسايه) با تاکيد بر جنبش نرم افزاري و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال کامل.
:: الهام بخش، فعال و موثر در جهان اسلام با تحکيم الگوي مردم سالاري ديني، توسع هي کارآمد، جامعه اخلاقي، نوانديشي و پويايي فکري و اجتماعي، تاثيرگذار بر همگرايي اسلامي و منطقه اي بر اساس تعاليم اسلامي و انديشه هاي امام خميني (ره).
:: داراي تعامل سازنده و موثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.
همان گونه که در عبارات فوق که در متن سند موجود است، مشاهده می‌کنید حوزه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ماحصل آن در چند واژه ارائه شده است. این همان شمول کلی سند است که در بالا ذکر شده بود. اما تاکیدات رهبر انقلاب هم دلیل مضاعفی است بر اهمیت والای سند چشم‌انداز؛ تاکیداتی که عموماً هر ساله به ويژه در جمع دولتمردان نیز صورت می‌گیرد. رهبر انقلاب بارها و بارها بر عملی و اجرایی بودن این سند تاکید کرده‌اند و این تاکیدات نشان‌گر دقت محتوایی آن است.
رهبر انقلاب در دیدار با نمایندگان مجلس (27/3/83) این‌گونه بیان می‌کنند: «آنچه همواره بايد مورد نظر باشد، چشم‌انداز بيست‌ساله است؛ اين چشم‌انداز خيلى مهم است. و من به شما عرض كنم؛ به شهادت افرادى كه كارشناس و متخصص اين كار هستند، اين چشم‌انداز كاملا عملى است؛ يعنى به‌هيچ‌وجه در آن، بلندپروازى‌هاى بيهوده و بى‌پشتوانه وجود ندارد. درست نگاه كنيد، دقت كنيد و چشم‌انداز بيست‌ساله را بخوانيد.» همچنین در دیدار با با دانشجویان و نخبگان کشور (3/7/84) می‌فرمایند: «سند چشم‌انداز يك انشاى مدرسه‌يى نبوده كه كسى بنشيند بنويسد؛ يك آرزوى محض و آرزوى خام هم نبوده؛ اينها چيزهايى است كه با ملاحظه و محاسبه‌ى همه‌ى جهات روى كاغذ آمده و معنايش اين است كه اين شدنى است. اين‌كه ما گفتيم در ظرف بيست سال بايد رتبه‌ى بالا را در منطقه، در علم و در اقتصاد داشته باشيم، با محاسبه‌ى همه‌ى جوانب قضيه نوشته و تنظيم شده؛ و اين شدنى است.» حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سال گذشته نیز در اجتماع مردم کرمانشاه (20/7/90) در رابطه با واقع‌گرایی سند چشم‌انداز این‌گونه فرمودند: « ما چشم‌انداز بيست‌ساله را تدوين كرديم؛ سياستهاى برنامه‌هاى پنج‌ساله را تدوين كرديم و ميكنيم. همه‌ى اين سياستگذارى‌ها بر اساس واقع‌بينى است. اينجور نيست كه يك عده‌اى نشسته باشند و با توهمات خودشان سياست پنج‌ساله يا چشم‌انداز بيست‌ساله بنويسند؛ نه، اين با واقعيتها تطبيق ميكند؛ متكى به واقعيتهاى كشور است.»
از سویی دیگر دکتر احمدی‌نژاد چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با سند چشم‌انداز این‌گونه گفته بود: «ما امروز توانسته‌ایم به موفقیت های خوبی دست یابیم. در همین جا باید به موضوع سند چشم انداز 20 ساله اشاره کنم. در این سند کارهای خوبی انجام شد. از ایده و نظر کارشناسان خوبی استفاده شد و رهبری این سند را امضا کرد، اما آنهایی که بر روی این سند کار کردند دریافت کاملی از ملت ایران نداشتند چراکه براساس این سند ایران باید در 1404 در منطقه اول شود، این در حالی است که ما از هم اکنون توانسته ایم حرف اول را در منطقه بزنیم. داروهای متعددی را تولید می کنیم، ماهواره هوا می کنیم.»
باید عنوان کرد که سخنان رئیس جمهور موفقیت کشور و نظام را در حوزه‌های فناوری و دانش ترسیم می‌کند اما باید ذکر کنیم که سند چشم‌انداز یک سند تک بُعدی نیست و اینکه ما در حوزه‌ای توفیق یافته‌ایم دلیلی بر موفقیت در تمام حوزه‌ها نیست و ابعاد مختلف سند چشم‌انداز باید به صورت توأمان رشد کند. اینکه با در حوزه اقتصاد داخلی دچار مشکل باشیم اما در بّعد فناوری پیشرفت شگرفی کرده باشیم، منطبق با سند نیست و عملاً راست‌نمایی اهداف این سند خواهد بود. علاوه بر این، اگر ما در حوزه‌ای پیشگام شده باشیم، دلیلی ندارد که پیشگام هم بمانیم. افق با 1404 است و پیشگام بودن در آن افق موضوعیت اصلی را یافته است. رهبر انقلاب در همین زمینه نیز با تاکیدات قبلی خویش، می‌فرمایند: «ما در سند چشم‌انداز بيست ساله آورديم كه در سال 1404 از لحاظ علمى، در رتبه‌ى اول منطقه باشيم. بعضى از مسئولين مي‌گويند آقا شما گفتيد سال 1404، اما حالا كه 1391 است، از لحاظ علمى در رتبه‌ى اول منطقه هستيم. خب، اين حرف درست است؛ اما اين، آن حرف نيست. حالا آخر راه نيست، وسط راهيم، اول كاريم. بايد بتوانيد اين رتبه‌ى اوّلى را از 1391 - كه امسال است - تا 1404 نگه داريد؛ ببينيد اقتضاى اين نگهدارى چيست؟ خيلى كار لازم دارد. يك ياعلى گفتيد و يك جهشى كرديد؛ خيلى خوب، رسيديد به رتبه‌ى اول؛ اما ديگران كه بيكار ننشسته‌اند. در منطقه، ديگران هم ميخواهند رتبه‌ى اول باشند، رتبه‌ى بالاتر باشند؛ آنها هم دارند تلاش مي‌كنند.».
تاکیدات رهبر انقلاب مسیر عمل به سند چشم انداز را به عنوان یک سند بالادستی به خوبی روشن می کند. اگر دولت می‌خواهد سنجش صحیحی از عملکرد خویش داشته باشد، تطابق با این سند و برنامه های پنج ساله راهکار اصلی این سنجش است. مختصات یابی فعلی با ارزیابی نوع حرکت به سمت چشم انداز معنا می یابد. «فردا» به زودی با ارائه گزارش‌ها و گفتگوهایی در این باره، به تبیین بیشتر سند چشم انداز، اهداف آن و جایگاه امروز کشورمان خواهد پرداخت.
جامعه ایرانی در افق این چشم‌انداز این‌گونه ترسیم شده است:
:: توسعه يافته، متناسب با مقتضيات فرهنگي، جغرافيايي و تاريخي خود، متکي بر اصول اخلاقي و ارز شهاي اسلامي، ملي و انقلابي، با تاکيد بر مردم سالاري ديني، عدالت اجتماعي، آزاد يهاي مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان ها و بهره مندي از امنيت اجتماعي و قضايي.
:: برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متکي بر سهم برتر منابع انساني و سرماي هي اجتماعی در توليد ملي.
:: امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعي مبتني بر بازدارندگي همه جانبه و پيوستگي مردم و حکومت.
:: برخوردار از سلامت، رفاه، امنيت غذايي، تامين اجتماعي، فرص تهاي برابر، توزيع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، تبعيض و بهر همند از محيط زيست مطلوب.
:: فعال، مسئوليت پذير، ايثارگر، مومن ، رضاي تمند، برخوردار از وجدان کاري، انضباط، روحيه ي تعاون و سازگاري اجتماعي، متعهد به انقلاب و نظام اسلامي و شکوفايي ايران و مفتخر به ايراني بودن.
:: دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه ي آسياي جنوب غربي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و کشورهاي همسايه) با تاکيد بر جنبش نرم افزاري و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال کامل.
:: الهام بخش، فعال و موثر در جهان اسلام با تحکيم الگوي مردم سالاري ديني، توسع هي کارآمد، جامعه اخلاقي، نوانديشي و پويايي فکري و اجتماعي، تاثيرگذار بر همگرايي اسلامي و منطقه اي بر اساس تعاليم اسلامي و انديشه هاي امام خميني (ره).
:: داراي تعامل سازنده و موثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.
همان گونه که در عبارات فوق که در متن سند موجود است، مشاهده می‌کنید حوزه‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ماحصل آن در چند واژه ارائه شده است. این همان شمول کلی سند است که در بالا ذکر شده بود. اما تاکیدات رهبر انقلاب هم دلیل مضاعفی است بر اهمیت والای سند چشم‌انداز؛ تاکیداتی که عموماً هر ساله به ويژه در جمع دولتمردان نیز صورت می‌گیرد. رهبر انقلاب بارها و بارها بر عملی و اجرایی بودن این سند تاکید کرده‌اند و این تاکیدات نشان‌گر دقت محتوایی آن است.
رهبر انقلاب در دیدار با نمایندگان مجلس (27/3/83) این‌گونه بیان می‌کنند: «آنچه همواره بايد مورد نظر باشد، چشم‌انداز بيست‌ساله است؛ اين چشم‌انداز خيلى مهم است. و من به شما عرض كنم؛ به شهادت افرادى كه كارشناس و متخصص اين كار هستند، اين چشم‌انداز كاملا عملى است؛ يعنى به‌هيچ‌وجه در آن، بلندپروازى‌هاى بيهوده و بى‌پشتوانه وجود ندارد. درست نگاه كنيد، دقت كنيد و چشم‌انداز بيست‌ساله را بخوانيد.» همچنین در دیدار با با دانشجویان و نخبگان کشور (3/7/84) می‌فرمایند: «سند چشم‌انداز يك انشاى مدرسه‌يى نبوده كه كسى بنشيند بنويسد؛ يك آرزوى محض و آرزوى خام هم نبوده؛ اينها چيزهايى است كه با ملاحظه و محاسبه‌ى همه‌ى جهات روى كاغذ آمده و معنايش اين است كه اين شدنى است. اين‌كه ما گفتيم در ظرف بيست سال بايد رتبه‌ى بالا را در منطقه، در علم و در اقتصاد داشته باشيم، با محاسبه‌ى همه‌ى جوانب قضيه نوشته و تنظيم شده؛ و اين شدنى است.» حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سال گذشته نیز در اجتماع مردم کرمانشاه (20/7/90) در رابطه با واقع‌گرایی سند چشم‌انداز این‌گونه فرمودند: « ما چشم‌انداز بيست‌ساله را تدوين كرديم؛ سياستهاى برنامه‌هاى پنج‌ساله را تدوين كرديم و ميكنيم. همه‌ى اين سياستگذارى‌ها بر اساس واقع‌بينى است. اينجور نيست كه يك عده‌اى نشسته باشند و با توهمات خودشان سياست پنج‌ساله يا چشم‌انداز بيست‌ساله بنويسند؛ نه، اين با واقعيتها تطبيق ميكند؛ متكى به واقعيتهاى كشور است.»
از سویی دیگر دکتر احمدی‌نژاد چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با سند چشم‌انداز این‌گونه گفته بود: «ما امروز توانسته‌ایم به موفقیت های خوبی دست یابیم. در همین جا باید به موضوع سند چشم انداز 20 ساله اشاره کنم. در این سند کارهای خوبی انجام شد. از ایده و نظر کارشناسان خوبی استفاده شد و رهبری این سند را امضا کرد، اما آنهایی که بر روی این سند کار کردند دریافت کاملی از ملت ایران نداشتند چراکه براساس این سند ایران باید در 1404 در منطقه اول شود، این در حالی است که ما از هم اکنون توانسته ایم حرف اول را در منطقه بزنیم. داروهای متعددی را تولید می کنیم، ماهواره هوا می کنیم.»
باید عنوان کرد که سخنان رئیس جمهور موفقیت کشور و نظام را در حوزه‌های فناوری و دانش ترسیم می‌کند اما باید ذکر کنیم که سند چشم‌انداز یک سند تک بُعدی نیست و اینکه ما در حوزه‌ای توفیق یافته‌ایم دلیلی بر موفقیت در تمام حوزه‌ها نیست و ابعاد مختلف سند چشم‌انداز باید به صورت توأمان رشد کند. اینکه با در حوزه اقتصاد داخلی دچار مشکل باشیم اما در بّعد فناوری پیشرفت شگرفی کرده باشیم، منطبق با سند نیست و عملاً راست‌نمایی اهداف این سند خواهد بود. علاوه بر این، اگر ما در حوزه‌ای پیشگام شده باشیم، دلیلی ندارد که پیشگام هم بمانیم. افق با 1404 است و پیشگام بودن در آن افق موضوعیت اصلی را یافته است. رهبر انقلاب در همین زمینه نیز با تاکیدات قبلی خویش، می‌فرمایند: «ما در سند چشم‌انداز بيست ساله آورديم كه در سال 1404 از لحاظ علمى، در رتبه‌ى اول منطقه باشيم. بعضى از مسئولين مي‌گويند آقا شما گفتيد سال 1404، اما حالا كه 1391 است، از لحاظ علمى در رتبه‌ى اول منطقه هستيم. خب، اين حرف درست است؛ اما اين، آن حرف نيست. حالا آخر راه نيست، وسط راهيم، اول كاريم. بايد بتوانيد اين رتبه‌ى اوّلى را از 1391 - كه امسال است - تا 1404 نگه داريد؛ ببينيد اقتضاى اين نگهدارى چيست؟ خيلى كار لازم دارد. يك ياعلى گفتيد و يك جهشى كرديد؛ خيلى خوب، رسيديد به رتبه‌ى اول؛ اما ديگران كه بيكار ننشسته‌اند. در منطقه، ديگران هم ميخواهند رتبه‌ى اول باشند، رتبه‌ى بالاتر باشند؛ آنها هم دارند تلاش مي‌كنند.».
تاکیدات رهبر انقلاب مسیر عمل به سند چشم انداز را به عنوان یک سند بالادستی به خوبی روشن می کند. اگر دولت می‌خواهد سنجش صحیحی از عملکرد خویش داشته باشد، تطابق با این سند و برنامه های پنج ساله راهکار اصلی این سنجش است. مختصات یابی فعلی با ارزیابی نوع حرکت به سمت چشم انداز معنا می یابد. «فردا» به زودی با ارائه گزارش‌ها و گفتگوهایی در این باره، به تبیین بیشتر سند چشم انداز، اهداف آن و جایگاه امروز کشورمان خواهد پرداخت.
پوشش شیشه محافظ ضریح امام حسین(ع) با استفاده از فناوری نانو